Bebek rahatça doğduktan sonra, bir sürü problemler yaşanabilir. Çoğu problem çok ufaktır, geçicidir ve kolay başa çıkılabilir. Mesela uykusuz kalmak gibi...
Postnatal dönemde, bebeğin çok ağlaması gibi problemler hariç, bir de vajinal kanama ve vajinada, göğüslerde ve idrar yollarında enfeksiyon yaşanabilir.
Bir de ruhsal sorunlar yaşanabilir, bunlar post natal depresyonu olarak bilinir. Bebeğini öldürmeye kadar ileri giden vakalar vardır, ama şükür ki bu tip olaylar nadirdir. Enfeksiyonlar ve psikolojik problemler haricinde, bir de nörolojik sorunlar da yaşanır. Kan pıhtılaşması ve pelviste yaralanmalar gibi.
LOHUSALIK
Lohusalık nedir?
Bu, doğumu izleyen süreçtir. Altı hafta kadar sürer. Bu süreç içinde duygusal ve fiziksel değişiklikler yaşanır.
Lohusalıkta neler olur?
Çoğu kadın bu dönemi çok hafif atlatırken, çok az sayıda kişi bu dönemi çok ağır yaşarlar. Herşeyi sorun ve problem olarak algılarlar.
DOĞUM SONRASI AĞRI
Doğum sonrası vajinada ve perinede ağrıya neden olan nedir?
Başarılı bir vajinal doğumdan sonra, epizyotomi uygulanmışsa, yanı çok çabuk iyileşir. Fakat, tabi 1-2 gün bu bölge çok hassa olur.
Bir de, vajinada yırtık veya çürüme olabilir. Bu, hassasiyet yaratır, otururken ve yürürken rahatsızlık hissi verir. İyileşme 3-4 gün içinde gerçekleşir.
Başka ağrı kaynakları var mıdır?
Doğum sonrasında, kan pıhtılaşması, vajinal bölgede ağrıya neden olur. Vajinal kanalda şişme olabilir.
HEMATOM (KAN BİRİKMESİ)
Hematoma ne neden olur?
Doğum esnasında, vajinal bölgedeki deri altında damarların yırtılması sonucu meydana gelir. Bazen günlerce durumun farkına varıla-mayabilir.
Bir de hematom, epizyotomi veya yırtık sonucu meydana gelebilir.
Hematom nasıl tedavi edilir?
Pıhtıya ulaşılmalı ve temizlenmelidir, kanayan damar, dikilebilir.
Hematom pelviste ise ne yapılır?
Pelviste ise, ağrı kesici verilerek, kendiliğinden geçmesi beklenir. Eğer enfeksiyon kaparsa, o zaman durum değişir, müdahale gerekir.
Eğer pelvisteki hematom büyüyorsa ne yapılır?
O zaman, bunu durdurmak için bir operasyon yapılır. Laparoskopi yöntemiyle, kanama durdurulur ve pıhtı yok edilir. Annenin hastanede kalma süresi birkaç gün uzar.
KANAMA
Doğum sonrası gecikmeli kanama ne kadar yaygındır?
Doğum sonrası kanama ilk 6 hafta içinde ortaya çıkabilir. En çok ilk iki haftada meydana gelir, daha sonraki haftalarda nadiren görülür.
Doğum sonrası kanamaneden olur?
Sebebi her zaman bilinmez. En çok bilinen iki sebebi;
* Bazen plasentanın veya zarın ufak bir parçası içeride kalır
* Rahimde enfeksiyon oluşur.
Doğum sonrasında içeride parça kalması ne kadar yaygındır?
Çok nadirdir. Ultrasonla içeride parça kaldığı görülebilir. Böylece rahimiçi temizlenir.
Doğum sonrası kanamanın enfeksiyondan kaynaklandığı nasıl anlaşılır?
Bu olasılığı düşündürecek belirtiler olur genelde: pelviste ağrı, ateş ve genel rahatsızlık.
Eğer bu belirtiler yoksa, kan sayımı yapılır ve vajinadan parça alınarak bakteri araştırması yapılır.
Doğum sonrası kanama rahim kaybına (histereskomi) neden olabilir mi?
evet, ama bu çok küçük bir ihtimaldir. Herşey denendikten sonra, rahmin alınması son çaredir. Çok nadir bir durumdur.
ENFEKSİYON
Doğum sonrasında, rahmin enfekte olmasını tetikleyen faktörler var mıdır?
Uzamış doğum, anemi, güçsüz vücut gibi nedenler olabilir.
Sezaryen, doğum sonrası enfeksiyon riskini arttırır mı?
Buna şüphe yoktur. Sezaryen doğm sonrası, enfeksiyonlar, özellikle acil müdahale gerektirenlr, vajinal doğum sonrasmdakilere oranla çok daha fazladır. Sezaryen sonrası enfeksiyon riskini azaltmak için, operasyon öncesinde veya operasyon esnasmda önleyici antibiyotirkler verilebilir. Bunlar oral yolla alınmaz, damara enjekte edilir.
Pelviste apse oluşumu ne kadar yaygındır?
Nadirdir. Yine, searyen sonrasında, vajinal doğuma nazaran daha çok görülür.
Tedavi olarak apse boşaltılmalıdır. Bu tedavi, birkaç gün antibiyotik alımıyla tamamlanır.
Doğum sonrası apsenin uzun süreli sonuçları var mıdır?
Evet. Bu, ileride doğurganlıkta problemler yaratabilir veya pelviste-sürekli ağrılara neden olabilir. Bu, enfeksiyonu kökünden yokede memekten değil, enfeksiyonun yarattığı yaralama ve yapışkanlıkla tüplerde tıkanıklık söz konusu olabileceğindendir. Bu tip durumlar çok nadirdir.
Doğum sonrası oluşan başka pelvis enfeksiyonları var mıdır?
Evet. Daha nadir görülen, 'trombo-flebitis' vardır. Pelvis damarları enfekte olabilir, bu da oyukalrmda pıhtılaşmaya neden olur. Genelde sezaryenden sonra daha çok görülür. Bir kere teşhis edildikten sonra, antibiyotikle kanı inceltme işlemi başlanır. Bu işlem heparin iğneleriyle yapılır. Daha sonra oral yolla warfarin alınabilir. Her iki ilaç da, emzirirken, güvenle kullanılabilir.
Nadiren, daha ciddi sorunları önlemek amacıyla, karın damarına filtre sokulmasına ihtiyaç duyulabilir.
"su" enfeksiyonları hakkında ne söylenebilir?
Doğum sonrasında, idrar yollan enfeksiyonu nadir görülen bir durum değildir. Doğumda, uzun süre idrar akışını mesanede tutmak gerekebilir. Bir de bebeğin inişini kolaylaştırmak için, mesanenin çok genişlemesini önlemek amacıyla kateterizasyon yapılabilir. Bu tip durumlar idrar yolları enfeksiyonu riskini arttırır. Enfeksiyon, mesane dışında yayılır.
Semptomlar genelde, sıkça idrara çıkma ve yanma hissi şeklinde ortaya çıkar. Bir de bazen, halsizlik ve ateş şeklinde olabilir ki; bu durum, enfeksiyonun böbreklere doğru çıktığını gösterir.
Bu tip semptomlarla, analiz için idrar örneği alınır ve geniş spec-trumlu antibiyotik kullanımına başlanır. Rahatlama kısa zamanda hissedilir.
KAN PIHTILAŞMASI
Trombo ambolizm nedir?
Tromboz veya pıhtılaşma, doğumda karşılaşılabilinecek sorunlardan biridir.
Bir pıhtı yerinden çıkıp, kandolaşımı ile uzak bir organa taşındığında (özellikle akciğerler) buna trombo ambolizm denir. Çok ciddi - hatta ölümcül - bir durum yaşanabilir.
Hamilelikte trombo ambolizm ne kadar yaygındır?
Yaklaşık, hamileliklerin %0,1'inde görülür. Genelde bu risk, sezaryen ile artar.
Doğum sonrası Tromboz riskini azaltmak için alınabilecek
önlemler var mıdır?
Evet. Çok çabuk ayağa kalkmanız, doğum sonrası tromboz riskini azaltır. Anne bu konuda desteklenmelidir.
Tromboz nasıl tedavi edilir?
Birkaç gün boyunca, heparin iğneleri yapılır. Daha sonra, hasta ağız yoluyla warfarin almaya başlar. Tedavi, birkaç hafta sürer ve ilerleme kan testleri ile takip edilir.
Buna ek olarak, eğer pıhtı alt bacaklarda ise, baskı yapan uzun çorap giyilmesi önerilir.
GÖĞÜSLER
Doğum sonrasında göğüsle ilgili ne gibi problemler yaşanabilir?
En sık görülen problem, göğüslerin enfekasiyon olmadan çok büyümesidir. Bu, çok rahatsızlık verir, ateş yapabilir. Eğer enfeksiyon yoksa, çare olarak , anne parasetamol içerikli ilaçlar alabilir, uygun sutyen takabilir ve buz uygulayabilir.
Peki ya meme iltihabı hakında ne söylenebilir?
Bu çok daha nadir görülen bir durumdur. Bunların çok azında da, meme apsesi oluşur.
Meme iltihabına yatkınlık yaratan etkenler var mıdır?
Göğüs büyümesi, göğüsucu yarası ve zayıf emzirme teknikleri, iltihap riskini arttıran etkenlerdir.
Risk faktörü nedenleri her zaman belirli değildir.
Kişi nasıl meme iltihabını fark edebilir?
İltihap genelde bir göğsü etkiler. Oysa, iltihaba bağlı olmayan şişme durumunda, her iki göğüs te şişer. Verdiği rahatsızlık ve ağrı dışında, ateş ve kırıklık hissi de yaratır. Göğüsler incelenirken, birindeki iltihap hemen farkedilir.
Meme iltihabı için ne tedavi uygulanır?
Farkedildiği anda, hemen antibiyotik kullanılmaya başlanmalıclıı Buna ek olarak, emzirmeye bir zararı olmayacak, ağrı kesiciler de alınmalıdır.
Emziren kadının buna son vermesine gerek yoktur.
Peki ya iltihap bir apseye dönüşürse?
Bu durumda,apse yarılarak boşaltılmalıdır. Bu, genel anestezi ile yapılır.
Bu işlem, antibiyotik alınarak desteklenmelidir.
Kişi emzirmek istemiyorsa, süt salgısı nasıl durdurulur?
Bunun için iki yöntem vardır:
Biri farmalojik olmayan (yani ilaçsız), diğeri ilaçlı yöntemlerdir.
İlaçsız yöntemde, göğüs desteklenerek, likit alımı kısıtlanarak basit analjeziklerle süt salgılaması kesilir.
İlaçlı yöntemde ise, iki hafta boyunca, hergün ilaç alınarak bir kür yapılır.
EKLEMLER VE HAREKETLİLİK
Hamilelikte ve doğumda pelvis eklemlerinde oluşan sorunlar nelerdir?
Pelvisteki eklemler gevşer veya kemikler ayrılabilir. Bu nadir olay ya hamileliğin sonunda, ya da doğum sonrasında ortaya çıkar. Harekete bağlı hissedilen ağn söz konusudur. Özellikle merdiven çıkarken ve bir taraftan diğerine dönerken zorlanılır.
Durum çok ağır olabilir. Kemer şeklinde geniş bir destek takılarak eklemler sabitlenir ve ağnya neden olan hareketler önlenir. Dinlenmek de duruma yardımcı olur. Durum yaklaşık tamamen yokolur.
İyileşme birkaç gün, hatta birkaç hafta sürebilir.
DEPRESYON VE PSİKOZ
'Post natal hüznü' nedir ve buna sebep olan nedir?
Doğum sonrasında rastlanan en hafif ve en yaygın problemdir. Doğum sonrası 3 ile 15. gün arasını ifade eder. Ağlama,sinir, kuruntu hüzün gibi duygular hissedilir. Sorumluklar bu duyguları kuvvetlendirir.
'Post natal hüznü' yaşayan anneler neye ihtiyaç duyarlar?
Destek. En çok da eşinve ailenin anlayışı ve desteğine ihtiyaç duyarlar. Doktor da tavsiyeler de bulunur. Durum birkaç gün içinde düzelir.
Bazen, nadiren çok hafif sakinleştirici kullanılabilir.
Bu kadınların çok az sayıda bir oranı, post natal depresyon yaşarlar.
Post natal depresyonuna sebep olan nedir?
Belli bir nedeni yoktur. Depresyonla ilgili geçmişi olan kadınlar durumu daha ağır yaşayabilirler.
Post natal depresyonunun semptomları nelerdir?
Post natal hüznüyle aynı tip duygular yaşanır. Buna ek olarak, anne, çarpıntı, iştahsızlık ve uykusuzluk yaşar.
en önemli semptom, yenidoğan için hissedilen sevgi eksikliğidir. Bu yüzden anne, kendini aşın suçlu hisseder. Böylece kadın, diğer çocukları da sevemez, hatta ailenin diğer bireylerine de soğukluk hisseder.
Bazı vakalarda, durum intihara kadar uzanır.
Post natal depresyon nasıl kontrol edilebilir?
Bunun için anneye destek verilmelidir. Psikiyatr bu durumda işin içindedir ve ilaç verilmesi konusunda lider kişi olur.
Gerekirse, hastanede bakım uygulanır. Eşi ve bebeği kadından ayrılmamalıdır.
İlaç desteği bazen haftalar, bazen de aylarca sürer.
Projesteron gibi hormonal preparasyonların postnatal depresyonu önlemede ne gibi bir rolü vardır?
Yıllarca, projesteron bu durumu tedavi etmek için uygun görülmüştü. Bu durumun, doğum sonrasında birden projesteronun geri çekilmesinden
kaynaklandığı kanısı vardı. Yapılan çalışmalar sonucu, bu konu ile ilgili bir kanıt bulunamamıştır. Artık, doğum uzmanları ve psikiyatrlar pek tavsiye etmemektedirler.
Doğum sonrası psikozu hakkında ne söylenebilir?
Postnatal depresyondan tamamen farklı birşeydir. Annenin ruhsal durumunda iniş çıkışlar olur. Bir an çok mutluyken, biraz sonra depresyona girer.
Bu durumda bebek tehlike altındadır. Bebeğin annesinden ayınlma-ması fakat annenin gözetim altında tutulması gerekir ki; bebeğe bir zarar veremesin. Bebeğini boğan anneler görülmüştür.
Postnatal psikozu yaşayan anne nerede tedavi edilmelidir?
Bu durumda evde tedavi etmek zordur. Hastanede ve ialçlı tedavi edilmesi gerekir. Çoğu hasta durumu atlatır.
Postnatal psikozu sonraki doğumda tekrar ortaya çıkabilir mi?
Evet. Risk bu kişilerde daha da artar. Riski azaltma yolu bulunamamıştır.
Yazının Kaynağı: Dr. joe Kabyemela- Dr. Leanne Bricker ( Hamilelik ve Doğum Hakkında Tüm Soru ve Cevaplar)
